مرغها به حال زار ایران می گریند

محمد حقیقی راد - اینجا ایران و شهری بنام کرمانشاه است، خط فقر دقیقا همین جاست. فاصله ای هم با ما ندارد. درست زیر پای ماست.

زیر آن خوابیدن و از آن عبور کردن به فاصله یک مصوبه است!به فاصله یک امضای ناقابل!دنبال نرخ واقعی تورم و بیکاری نگردید چون خط فقر همین جاست!

درست در یک قدمی ما و ما عابری گذران، فقط گذر می کنیم و آمارها را نگاه می کنیم اما واقعیت، در زیر همین پل شکل می گیرد. خط فقر همین جاست ..

حال در کشور گل و بلبلی به نام ایران در حالی که قیمت مصوب مرغ ۲۰ هزار و ۴۰۰ تومان است، قیمت مرغ در بازار در فاصله چند روز از ۲۶ هزار تومان به ۳۵ هزار تومان افزایش یافت. 

در روز‌هایی که بازار به حال خود رها شده است و دولت و کارگروه تنظیم بازار خود به گرانی قیمت‌ها دامن می‌زنند و به راحتی با افزایش قیمت‌ها موافقت می‌کنند، بازار مرغ دچار اتفاقات کم نظیری شده است، به طوری که در کمتر از یک به قیمت مرغ در بازار به یکباره ۱۰ هزار تومان اضافه شده است.

 قیمت هر کیلوگرم مرغ در بازار به  ۳۵  هزار  تومان رسیده است.  یعنی  هر نفر برای خرید یک عدد مرغ باید چیزی بین ۵۰ تا ۷۰ هزار تومان بپردازند حال در این خصوص پای درد دل کرمانشاهیان می نشینیم تا گوشه ای از رنج و دردهای آنها را بشنویم.

«ماه‌هاست که نتوانسته‌‌ام برای زن و بچه‌‌ام گوشت بخرم. آخرین بار عید که قیمت مرغ کمی ارزان شده بود توانستم یکی دو بار برایشان بخرم اما این روزها که قیمت به حدود ۲۰ هزار تومان رسیده است، فقط می‌توانم آن را از پشت شیشه مغازه‌ها تماشا کنم.»

این گفته ها بخشی از دردل های  «محمود» می باشد کهچند سالی است که از روستایشان به شهر آمده و با زن و بچه‌‌اش در  محله ‌ملاحسینی کرمانشاه زندگی می‌کند و به‌عنوان کارگر در یک شرکت نظافتی مشغول کاراست. کارگر روزمزدی که بعضی روزها کار دارد و بعضی روزها هم بیکار است. این روزها که هنوز خطر کرونا در کشور جدی است و مردم کمتر برای نظافت منزلشان از بیرون کارگر می‌گیرند، به روزهای بیکارش افزوده شده و تورم افسارگسیخته هم بیشتر از هر زمانی زندگی‌‌اش را به فقر کشانده است. خریدن انواع گوشت و مرغ که تا چند ماه پیش گاهی برایشان امکان‌پذیر بود، دیگر غیرممکن شده است.

 بسیاری از مردم در کوچه و بازار آن را به قیمت ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان می‌خرند، چراکه برای خیلی از خانواده‌ها فعلا تنها امکان تهیه همین نوع گوشت سفید مرغ فراهم است و گوشت قرمز و ماهی خیلی وقت پیش از سفره‌شان پر کشیده است.

«امین» کارگر یک کارگاه تولیدی در شهرک صنعتی فرامان در این رابطه می‌گوید: «امسال حقوق ما حدود ۲۵ درصد افزایش یافته است ولی افزایش قیمت‌ها روزشمار شده و دیگر تامین مایحتاج روزانه برایم غیرممکن است. به‌عنوان نمونه، در محله ما مرغ از کیلویی ۲۰ هزار تومان به ۳۵ هزار تومان رسیده یعنی ۵۸ درصد افزایش داشته و تخم‌مرغ از ۱۲ هزار تومان به ۳۰ هزار تومان رسیده یعنی ۱۵۰ درصد بیشتر شده است. این در شرایطی است که سایه تعطیلی کارگاه و بیکار شدن هم هر روز بالای سرمان است.»

باوجوداینکه ستاد تنظیم بازار، قیمت این روزهای مرغ را ۱۵ هزار تومان اعلام کرده است ولی تقریبا در هیچ مغازه‌‌ای نمی‌توان با این قیمت مرغ خرید. شروع قیمت در بازارهای عرضه مستقیم کالا و تره‌بار از ۱۷ هزار تومان شروع می‌شود و به ۲۰ هزار تومان و حتی بیشتر هم می‌رسد. قیمتی که نه مردم راضی هستند و نه مرغدارانی که مدعی هستند کسب‌وکارشان تقریبا ورشکسته است.

یکی از دست‌اندرکاران تولید مرغ و تخم‌مرغ  در کرمانشاه با انتقاد از شرایط موجود می‌گوید: «بازار این دو محصول همیشه تابع عرضه و تقاضا و دستوری است و کمتر به عواملی مثل قیمت تمام‌شده آن توجه می‌شود. درحالی‌که قیمت این مواد خوراکی هم مانند بسیاری دیگر از محصولاتی که مواد اولیه آن از خارج از کشور تهیه می‌شود، تابع قیمت دلار است و با جهشی که دلار در هفته‌های اخیر داشته، طبیعی است که قیمت مرغ هم افزایش یابد.»

«رضا» که به‌شدت از شرایط حاکم بر تولید در کشور ناراضی است، به موضوع شیوع کرونا اشاره کرده و می‌افزاید: «پیش از شیوع این ویروس، دولت برای اینکه بتواند بازار شب عید و ماه رمضان را کنترل کند و قیمت را متعادل نگه دارد از مرغداران خواست جوجه‌ریزی را افزایش دهند، اما کرونا که در کشور شیوع پیدا کرد همه‌چیز را بهم‌ریخت و خرید مردم به‌شدت کاهش یافت. در این شرایط بود که از یک ‌طرف قیمت کاهش یافت و به زیر ۱۰ هزار تومان رسید و از طرف دیگر مرغ‌ها روی دست مرغداران ماند و آن‌ها مجبور شدند تولیداتشان را بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ تومان زیر قیمت تمام‌شده بفروشند.»

به گفته رضا، در چنین اوضاع و احوالی بود که خیلی‌ از مرغداران به مرز ورشکستگی رسیدند و زندگی‌شان نابود شد و همچنان منتظر حمایت دولت هستند تا حداقل بدهی‌ها و حقوق معوقه کارگرانشان را پرداخت کنند.

وی همچنین به موضوع خوراک و دان مرغ اشاره کرده و می‌گوید: «دولت برای وارد کردن خوراک موردنیاز مرغداری‌ها ارز ۴۲۰۰ تومانی به میزان محدود و با تاخیر می‌دهد. به‌عنوان نمونه، بهمن ۱۳۹۸ دولت به ما ارز داد و ما توانستیم خرید کردیم؛ اما این مواد اولیه خریداری‌شده، همین چند روز پیش یعنی بعد از گذشت پنج ماه به دستمان رسید. به همین دلیل بیشتر وقت‌ها مجبوریم از بازار آزاد خوراک موردنیاز را تهیه کنیم.»

این تولیدکننده مرغ، اختلاف قیمت خوراک با ارز دولتی و بازار آزاد را بسیار زیاد توصیف کرده و می‌گوید: «قیمت هر کیلو سویا با ارز دولتی ۱۷۰۰ تومان است درحالی‌که همان سویا را باید از بازار آزاد کیلویی ۸۵۰۰ تومان بخریم.»

او به موضوع افزایش قیمت ریزمغذی‌ های موردنیاز، حقوق و بیمه کارگر و هزینه مصرف انرژی مانند آب و برق نیز اشاره کرده و می‌گوید: «امسال را مقام معظم رهبری سال جهش تولید نام‌گذاری کرده‌‌اند، اما با این رفتار دولتمردان دولت یازدهم بعید می‌دانم خیلی از تولیدکنندگان ازجمله مرغداری‌ها با این اوضاع‌واحوال بتوانند به حیاتشان ادامه دهند، چه برسد به جهش در تولید.»

رضا به برخوردهای غیرحمایتی دولت در برابر اعتراض مرغداران و اعمال قیمت‌های دستوری اشاره کرده و می‌گوید: «هر وقت که صدای اعتراض این گروه از تولیدکنندگان بلند می‌شوند، با این پاسخ مواجه می‌شویم که تعطیل کنید، وارد می‌کنیم.»

یک فروشنده مرغ و فرآورده‌های گوشتی در رابطه با مشکل گرانی این روزهای مرغ در بازار، می‌گوید: «بخش زیادی از خوراک دام و طیور موردنیاز کشور از خارج وارد می‌شود، حالا با این وضعیت افزایش قیمت دلار، باید منتظر بالا رفتن بیشتر قیمت مرغ هم باشیم.»

«مجید» که ۱۵ سالی است تجربه کاسبی در این بازار را دارد، می‌گوید:  براساس تجربه‌‌ام پیش‌بینی می‌کنم در یکی دو ماه آینده با این شرایط بازار و تورم روزافزون، قیمت مرغ در حدود همین ۳۵ هزار تومان تثبیت شود.»

او ضمن نگرانی از وضعیت موجود و کاهش توان خرید مردم، می‌افزاید: «۳۵ هزار تومان قیمت مرغ کامل است. فیله مرغ حدود ۴۰ تا ۴۵ هزار تومان به فروش می‌رسد و این موجب شده این روزها مشتریانم به‌شدت کاهش یابد و تک‌وتوک افرادی که درآمد نسبتا بالایی دارند به سراغ خرید مرغ بیایند.»

بر اساس گزارش‌های مرکز آمار ایران تا یک ماه پیش متوسط قیمت مرغ در مناطق شهری کشور، کمتر از ۲۰ هزار تومان بود. یعنی در فاصله یک ماه، قیمت مهم‌ترین منبع تامین پروتئین خانوارهای ایرانی ۷۵ درصد افزایش یافت. اگر بخواهیم تورم مرغ را به نسبت آذر ۹۸ محاسبه کنیم خواهیم دید که در فاصله یک سال قیمت مرغ سه برابر افزایش یافته است.

این نوسان شدید با توجه به جایگاه خاص مرغ در سفره غذای ایرانیان، می‌تواند باعث افزایش خطر سوء تغذیه و کاهش امنیت غذایی شود.

بر اساس آمارهای  بانک  مرکزی  طی دهه‌های گذشته مرغ به تدریج جای گوشت قرمز را در سفره غذای ایرانیان گرفته است. طی ۲۰ سال گذشته در حالی که حجم مصرف گوشت قرمز هر خانوار از ۹۰ کیلوگرم به حدود ۴۰ کیلوگرم کاهش یافته، در عوض مصرف گوشت پرندگان تا حدود ۹۰ درصد افزایش پیدا کرده است.

از سوی دیگر گزارش‌های مرکز آمار ایران هم نشان می‌دهد که هم‌زمان با کاهش سرانه تولید گوشت قرمز در دهه‌های گذشته، حجم تولید گوشت قرمز افزایش پیدا کرده است. محاسبه داده‌های مرکز آمار از میزان تولید مرغ گوشتی نشان می‌دهد در سال ۱۳۶۹ به ازای هر ایرانی حدود ۶/۶ کیلوگرم مرغ گوشتی در سال تولید شده است، این رقم طی در فاصله حدود ۲۷ سال در سال ۱۳۹۶ به بیش از ۳۱ کیلوگرم مرغ به ازای هر ایرانی رسیده است.

این داده‌ها نشان می‌دهد طی سال‌ها مردم ایران بر اساس شرایط اقتصادی و همین‌طور تغییر رژیم غذایی، مرغ را به قوت و غذای غالب خود تبدیل کرده‌اند. در چنین شرایطی نوسان شدید قیمت مرغ می‌تواند تهدیدی جدی علیه امنیت غذایی خانواده‌های ایرانی باشد که یک دهه گذشته را در شرایط شکننده و ناپایدار از سر گذرانده‌اند.

اما دلیل افزایش قیمت مرغ چیست؟

جواب این سوال بسیار ساده و سرراست است. افزایش هزینه تولید مرغ باعث کاهش تولید شده است و همچنین تامین و توزیع غیرعادلانه نهاده‌های دامی (خوراک مرغ) و افزایش قیمت نهاده‌های دامی در بازار باعث شده است تا بسیاری از مرغ‌داران نتوانند جوجه‌ریزی کنند، در نتیجه عرضه مرغ کم شده و قیمت‌‌ها بالا رفته است.

آخرین گزارش تورم تولیدکننده مرکز آمار در تابستان۱۳۹۹ نشان می‌دهد هزینه تولید در مرغ‌داری‌های کشور به نسبت تابستان قبل ۴۰ درصد افزایش یافته است. یک سال پیش‌تر نیز مرغ‌داران افزایش ۳۷ درصدی هزینه‌ تولید را از سر گذرانده بودند. قاعدتا افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، افزایش نسبی دستمزد نیروی انسانی، افزایش قیمت انرژی و البته افزایش قیمت غذای دام باعث افزایش هزینه تولید می‌شود که این مورد آخر اخیرا ابعاد تازه‌ای پیدا کرده است.

در ماه‌های گذشته گزارش‌های زیادی درباره بحران تامین و تخصیص ارز برای واردات کالاهای اساسی از جمله نهاده‌های دامی منتشر شده است. در فقره بحران روغن هم مسئله بحران ناشی از تخصیص ارز باعث شده بود تا روغن خام و دانه‌های روغنی به بخش تولید وارد نشوند. این بار صدای بحران ارزی از نهاده‌های دامی و تولید مرغ شنیده می‌شود؛ جایی که دو واقعیت دردناک به هم می‌رسند: وابستگی به واردات و گرفتاری تحریم‌ها.

چه بخواهیم و چه نخواهیم صنعت مرغ‌داری به طور کامل وابسته به واردات است. هم مرغ مادر خارجی است و هم تغذیه مرغ‌ها وابسته به نهاده‌های دامی است که از خارج از کشور وارد می‌شود. 

تجربه تولید مرغ‌لاین ایرانی بی‌نتیجه بوده و هم تولید ذرت و کنجاله در اقلیم ایران با محدودیت شدید منابع آبی ممکن نبوده است.

از زمان بازگشت تحریم‌های آمریکا در سال ۱۳۹۷ تا کنون، دولت تلاش کرد تا از طریق تامین و تخصیص ارز ترجیحی (دلار ۴۲۰۰ تومانی) بازار نهاده‌های دامی را از گزند نوسان و تورم شدید دور نگه دارد. اما به نظر می‌رسد با ته کشیدن منابع ارزی، تازه مشکلات آغاز شده است.

در حالی که بانک مرکزی طی دو سال اول بعد از تحریم حدود ۴۴ میلیارد دلار ۴۲۰۰ تومانی به واردات «کالاهای اساسی» اختصاص داد، اما این رقم در هفت ماه نخست سال ۱۳۹۹ تنها ۸ میلیارد دلار بوده است که از این میان بیش از ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار به واردات ذرت، جو و کنجاله اختصاص داشته است. اما این تمهیدات نتیجه نداده است.

اما آیا مشکل مرغ حل می‌شود؟

بعنوان سخن پایانی باید گفت نیازمند واقع‌بینی و درک این واقعیت ساده است که مردم بیشتر از اینکه در مورد کمبود اقلام و کالاهای اساسی نگرانی داشته باشند در مورد چگونگی پرداخت هزینه‌های این اقلام نگرانی دارند و این موضوعی است که در دولت کمتر به آن پرداخته میشود و کسی در مورد آن حرفی نمی‌زند. نه در مورد شرایط اقتصادی و معیشتی مردم و نه در مورد اینکه این مردم، تازه یک موج گرانی بعد از گرانی بنزین را پشت سر گذاشته‌اند و امیدوارم که در این خصوص چاره ای اندیشیده شود زیرا که مردم ایران حقش آسایش و رفاه است نه تازیانه ای از جنس گرانی که مردان را خوار و ذلیل و زنان را در ورطه حراج خود بگذارد .