واژه تحریم برای مردم کشور ما آشناست، چراکه ایران سابقه طولانی در تحریم شدن دارد، چه قبل از انقلاب بعد از ملی شدن صنعت نفت و چه بعد از انقلاب‌اسلامی و تسخیر سفارت آمریکا تا به امروز، همواره با تحریم مواجهه بوده است. واقعیت این است که نمی‌توان تبعات تحریم را کتمان کرد، چراکه تأثیر تحریم علیه کشور ما در یک حوزه خاص مشکل ایجاد نکرده، بلکه در همه زمینه‌ها با مشکل مواجهه شده‌ایم.
اما این‌که تحریم “نعمت“ است یا “نکبت“، دو دیدگاه را شاهدیم، آن‌هایی که تحریم را برای کشور نعمت می‌دانند بر این عقیده‌اند که این تحریم‌ها باعث تحول و شکوفایی و در مواردی باعث خودکفایی شده خصوصاً در سال‌های جنگ تحمیلی که کشورها حتی سیم خاردار هم به ما نمی‌فروختند چه رسد به قطعات مهم صنعتی و این باعث شد که جوانان متخصص در زمینه‌های مختلف صنعتی دست بکار شده و در بسیاری موارد خودکفا و بی‌نیاز به خارج شویم.
و دیدگاه دیگر آن‌ها که تحریم را نکبت می‌دانند، معتقدند که تحریم باعث می‌شود، از علم و تکنولوژی روز دنیا عقب بمانیم، خصوصاً در جهانی که آن را دهکده کوچک می‌دانند، باید از علم و تکنولوژی و پیشرفت دیگران بهره برد و تحریم باعث عقب‌ماندگی کشور می‌شود. خصوصاً در دوره‌ای که می‌بینیم کشورهای همسایه ما به‌سرعت در حال توسعه و پیشرفت هستند و ما در حال در جا زدن و در مواردی عقب‌گرد. در این زمینه چند نکته قابل‌توجه است.
اولاً آن‌ها که مردم را به صبر و تحمل این شرایط دشوار اقتصادی دعوت می‌کنند؛ درد و رنج مردم خصوصاً دهک‌های پایین جامعه را درک می‌کنند؟ می‌دانند بیکاری و عدم قدرت خرید مایحتاج ضروری زندگی و شرمندگی نزد زن و بچه یعنی چه؟ می‌دانند سفره‌های خالی جوانان، پسر و دختر ناامید از ازدواج به خاطر مخارج سرسام‌آور یعنی چه؟ اگر همه در جامعه یکسان بودند باز تحمل وضع موجود آسان‌تر، ولی مردم می‌بینند که این‌گونه نیست، عده‌ای در ناز و نعمت آن‌چنانی و عده‌ای در فقر مطلق. حتی آن‌ها که ادعای انقلابیگری دارند عملشان با واقعیت زندگی مردم تطابق ندارد، برای مثال نمایندگانی که با شعار رفع مشکل معیشت مردم روی کارآمدند، معیشت مردم را آسان نکردند که بماند، با عملشان نمک بر زخم مردم پاشیدند.
مسلمانان در زمان پیامبر(ص) به مدت سه سال در شعب ابی‌طالب در محاصره بودند و از نظر معیشت در سختی ولی همه آنان وضع یکسانی داشتند، این نبود که یکی بیشتر آذوقه استفاده کند و یکی کمتر، حتی شخص پیامبر اسلام(ص) در آن شرایط کمتر مصرف می‌کرد تا به دیگران سهم بیشتری برسد، آیا در این شرایط مسئولین مانند مردم ضعیف جامعه زندگی می‌کنند؟ حال آن‌که انصاف آن است، مسئولین و نمایندگان و مدیران و… مانند یک کارگر حقوق بگیرند تا سختی آن‌ها را درک کنند.
وقتی مردم می‌بینند، فلان مدیران عامل بانک در جمع هیئت‌مدیره برای خودشان مبلغ چهارصد و پنجاه میلیون تومان پاداش در نظر می‌گیرند و برای آن‌که مبلغ رُند باشد آن را پانصد میلیون می‌کنند و یا مسئولانی که مردم را به نان خشک و لُنگ بستن مثل مردم یمن دعوت می‌کنند ولی خود و فرزندانشان ده‌ها پست و شغل مدیرعاملی و… دارند که نمی‌شود آن‌ها را شمرد و حقوق‌های نجومی چگونه انتظار دارند، مردم این شرایط را تحمل کنند؟
تحریم‌ها اگر در مواردی برای کشور منفعت داشته، ولی زیان‌های وارده از قِبل آن بی‌شمار است؛ تحریم از یک طرف سفره‌ها را کوچک‌تر و مردم را فقیرتر و در مقابل عده‌ای را فربه‌تر کرده است و عده‌ای به عنوان کاسب تحریم به ثروت‌های بی‌شماری رسیده و می‌رسند و از بدبختی و گرسنگی مردم ثروت‌ها اندوخته‌اند.
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس میانگین رشد اقتصادی ایران در دو دهه ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰ حدود ۵ درصد بوده است، اما میانگین رشد اقتصادی کشور در دهه ۹۰ تقریباً صفر بوده است، در نتیجه سطح رفاه جامعه به‌شدت کاهش یافته و یک سوم قدرت خرید جامعه از بین رفته و مردم فقیرتر شده‌اند.
متوسط نرخ رشد سرمایه‌گذاری در دهه۱۳۸۰حدود هفت و نیم درصد بوده اما این نرخ در دهه۱۳۹۰به منفی۳/۵ رسیده و این روند نزولی سرمایه‌گذاری عامل اصلی کاهش درآمد سرانه و فقر مردم بوده است که این امر به معنای گسترش بیکاری، رشد تورم و شدت یافتن فقر در جامعه و از دست دادن آینده برای جوانان و القاء نا امیدی به آنان است به همین دلیل مهاجرت در سال‌های اخیر افزایش یافته است.
امروز روند فقیرتر شدن جامعه، بی‌ثباتی اقتصادی و نا اطمینانی نسبت به آینده موجب خروج سرمایه از کشور شده است و در فاصله شروع تحریم ها تا چند وقت گذشته، بیش از ۹۸ میلیارد دلار سرمایه از ایران خارج شده است که بر اساس محاسبه صندوق بین‌الملل پول، هر یک میلیارد دلار ظرفیت اشتغال‌زایی حدود ۱۰۰ هزار نفر را دارد. حال اگر برآورد خروج ۷۰ میلیارد دلار سرمایه را در دو سال اخیر نیز بپذیریم به عمق بحران بیشتر دست خواهیم یافت که می‌شد با همین ۷۰ میلیارد دلار بیش از هفت میلیون شغل ایجاد نمود.
تحریم؛ آسیب‌های فراوان اجتماعی و فقر را برای کشور ایجاد کرده و امروز شاهد افزایش تورم و کمتر شدن قدرت خرید خانواده هستیم که اگر برای برون‌رفت از وضعیت موجود و جلوگیری از آن فکری نشود شاهد تداوم و یا تشدید انواع معضلات اجتماعی از قبیل سرقت، بیکاری، اعتیاد و مهاجرت نخبگان خواهیم بود. کشور ما با داشتن یک‌دهم ثروت دنیا و منابع عظیم نفت و گاز و معادن و موقعیت ممتاز جغرافیایی و سرزمین چهارفصل و نیروی کار جوان، می‌تواند آینده‌ای بسیار شکوهمند داشته باشد، اگر …
به امید آن روز
✍غلامرضا رضایی تربقان
