گیتی آنلاین_ پروانه بیاتی دکترای جامعه شناسی گرایش مسائل اجتماعی ایران و همچنین پژوهشگر حوزه زنان و خانواده تصریح کرد: احیا و ترویج ارزشهای اسلامی، شرط لازم برای حاکمیت شرع مقدس اسلام در نظام جمهوری اسلامی ایران است.
او ادامه داد: دین مبین اسلام برای زندگی انسانها در بعد مادی و معنوی، دستورهایی جامع و الگو هایی شایسته و برتر در نظر گرفته است تا انسانها بتوانند در پرتو بهره گیری از آنها، در مسیر سازندگی و تکامل خویش گام بردارند و سعادت دنیا و آخرت را به دست آورند.
بیاتی اظهار داشت: داشتن پوشش مناسب به ویژه در مجامع عمومی یکی از دغدغه های جامعه دینی، به ویژه جامعه اسلامی ایران است. نبود گرایش به حجاب مناسب و منطبق با ارزشهای اسلامی، از مسئله ها و معضلات امروزین جامعه محسوب میشود.
به گفته بیاتی، حجاب از ارزنده ترین نمودهای فرهنگی، اجتماعی در تمدن ایران اسلامی است که پیشینه آن به قبل از ورود اسلام بازمیگردد، اما در فرهنگ اسلامی به اوج تعالی و متنهای ارزش و اعتبار خود میرسد.
این پژوهشگر حوزه زنان و خانواده گفت: امروزه در گستره تحولات جهانی و نزدیکی مرزهای فرهنگی در مناسبات اجتماعی، بحث حجاب و پوشش به مثابه نماد فرهنگی، اجتماعی زنان مسلمان، جایگاه ویژهای در فرآیند مطالعات جامعه شناختی دوران پست مدرن دارد.
بیاتی با اشاره به اینکه مترادف دانستن پوشش با حجاب، از پیچیدگی های این مسئله است، خاطرنشان کرد: برخی از اندیشمندان غربی معتقدند در زبان عربی هیچ معادل واحدی چون پوشش وجود ندارد. بنابراین تمایز نهادن میان این دو واژه مهم است؛ زیرا حجاب دارای بار معنایی اسلامی و دینی است.
او می گوید: عفاف نیز از جمله واژههای مرتبط و نزدیک به معنای حجاب است که به معنای حالتی درونی و نفسانی که مانع غلبه شهوت است و همچنین در معنای خویشتن داری از مورد غیر حلال و زیبا، به کار رفته است.
این حوزه فعال جامعه شناسی در همین زمینه می گوید: عفاف و پاکدامنی حالتی نفسانی است؛ یعنی رام بودن قوه شهوانی تحت حکومت عقل و ایمان، تحت تاثیر قوه شهوانی نبودن است که اختصاص به مکان و زمان خاص ندارد اما حجاب یک حکم و تکلیف شرعی و دینی است که ریشه و خاستگاه آن، فضائل اخلاقی چون عفت است.
او همچنین می گوید: دین اسلام به عنوان اکمل و خاتم ادیان بحث حجاب و پوشش را به صورت بسیار جدی مورد تاکید قرار داده است. همچنین آیات ۳۰ و ۳۱ سوره نور، آیه ۶۷ سوره نور، آیه ۳۳ سوره احزاب، آیه ۵۳ سوره احزاب، این موارد تنها آیات اصلی مربوط به بحث حجاب و پوشش در قرآن کریم به عنوان منبع اصلی احکام اسلامی است که مورد اشاره قرار گرفت.
به گفته وی، آیات متعدد دیگری به بحث حجاب و عفاف از قبیل نوع و میزان پوشش، نگاه به نامحرم ، حرف زدن با نامحرم، چگونه راه رفتن وجود دارد. همچنین در نگاه رهبر انقلاب اسلامی حیا و عفاف علاوه بر آنکه حکم و دستوری الهی است یکی از عوامل اقتدار ملی نیز هست که دشمن آن را هدف گرفته است.
پروانه بیاتی به خبرنگار ما گفت، هدف دشمن این است که، ایمان و حیا و عفاف را از بین ببرد. توطئه هایی که در سالهای اخیر و با طرح کلید واژههایی چون، حجاب اجباری و عملیات روانی، میدانی و تبلیغاتی پیرامون آن در پی حیا زدایی و مبارزه با حجاب و عفاف در ایران اسلامی است.
وی در همین زمینه تصریح کرد: از سویی گزارش مرکز پژوهشهای مجلس در خصوص تغییر ارزشمندی حجاب از شرعی به عرفی، عنوان میکند که حجاب شرعی برای ۳۵ درصد از افراد جامعه ارزشمند است و تقریباً ۶۵ درصد از زنان حجاب عرفی را ارزشمند دانستند.
این فعال حوزه جامعه شناسی در این گفت و گوی تفصیلی بیان کرد: در واقع نوعی حس بی رغبتی در خصوص حجاب شرعی در میان بخشی از افراد جامعه ایجاد شده است که موجب میشود زنان بین دو گزینه حجاب عرفی و شرعی، حجاب عرفی را انتخاب کنند.
او در این خصوص خاطرنشان کرد: همچنین در بخش جمعیت بالای بد حجابان کم آسیب نتایج تحقیقات متعدد نشان میدهد که بیش از ۸۵ درصد از جمعیت افراد بد حجاب در گروه بد حجابان کم آسیب قرار دارند که به لحاظ ذهنی خود را محجبه میدانند.
وی تصریح کرد: تحقیقات در خصوص کانون های بحران بد حجابی نشان میدهد افراد تحصیل کرده جوان ساکن شهرهای بزرگ و کلان شهرها که عمده مصرف فرهنگی آنها تماشای ماهواره و فیلمهای سینمایی داخلی و خارجی است، بیشترین زنان دچار آسیب و ناهنجاری را در موضوع حجاب دارند.
او همچنین در این زمینه اظهار داشت: قشر اصلی و هسته کانونی بد حجابی در کشور که طراح اصلی حرکتهای ضد حجاب، کنش گران و بازیگران اصلی این صحنه هستند، دارای ویژگیهایی هستند که اتخاذ یک سیاست بسیار هوشمندانه، منعطف و سیال را ضروری میسازد.
پروانه بیاتی پژوهشگر حوزه زنان و خانواده این چنین می گوید: در صورتی که قرار باشد اقدامی در خصوص حجاب انجام گیرد، این اقدام باید معطوف به نقطه کانونی آسیب‌زا به مسئله حجاب، یعنی کاهش ارزشمندی آن باشد. به نظر میرسد در چنین فضایی کار بست مداخله و بازاریابی اجتماعی در پیشگیری از بد حجابی در جامعه، سبب تغییر داوطلبانه رفتار مخاطبان هدف میشود.
به گفته وی، بازاریابی اجتماعی مجموعهای از ابزارهای قابل کنترل است که با مدیریت یکپارچه و منسجم آنها میتوان باورها و نگرشهای مخاطبان هدف را اصلاح کرده تا رفتارهای مطلوب در سطح جامعه نهادینه شود.
به عقیده بیاتی، بازاریابی اجتماعی ابزار مناسبی است که میتوان از آن برای ترغیب افراد به اتخاذ رفتار به صورت کوتاه مدت یا بلند مدت استفاده کرد به نحوی که رسیدن به اهداف اجتماعی مورد نظر محقق گردد.
در واقع وی بازاریابی اجتماعی را یک رویکرد رهبری اجتماعی می داند و می گوید: در این تعریف از ترغیب به جای تأثیر استفاده میکند که این امر مشتمل بر استفاده عمدی از نفوذ و ترغیب برای به حرکت درآوردن بازار هدف به سمت حرکت رفتاری خاص است.
این فعال حوزه جامعه شناسی خاطرنشان کرد، کورنر و راندال نیز بازاریابی اجتماعی را چارچوبی برای طراحی برنامه‌های تغییر رفتاری میدانند که به وسیله آن میتوان امکان موفقیت یک پروژه را به حداکثر رساند، اما به عقیده آنان بازاریابی اجتماعی به خودی خود یک نوع برنامه تغییر رفتاری محسوب نمی‌شود.
بیاتی همچنین چند نمونه از کاربردهای بازاریابی اجتماعی را نام برد و گفت: میتوان در تحقیقات دخانیات، قمار، پیشگیری از جرم، محافظت از منابع طبیعی و محیطی نظیر، کاهش مصرف انرژی، آب، برق، گاز و همچنین بازاریابی سبز نظیر، کاهش آلودگی های محیطی، هوا، خاک اشاره کرد.
او به یکی دیگر از نمونه های کاربردهای بازاریابی اجتماعی اشاره کرد و افزود: اقدامات پیشگیرانه نظیر، آتش سوزی ها، گاز گرفتگی ها و مسمومیت ها، مشارکت های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، مشارکت در انتخابات و شبکه ها، مسائل مربوط به سلامتی نظیر، معاینات دوره ای پزشکی، دندانپزشکی، آزمایشات روحی و روانی اشاره کرد.
وی اظهار داشت: بازاریابی برای مسائل اجتماعی شاخه هایی از بازاریابی است که از ۴۰ سال اخیر با نام بازاریابی اجتماعی شناخته شده است. کاتلر بر لزوم بکارگیری تفکر بازاریابی اجتماعی تاکید نموده و معتقد است وقتی بازاریابی تجاری آن چنان قدرتمند است که بر انتخابهای ما در مورد محصولات و برند اثر میگذارد.
پروانه بیاتی در پاسخ به این سوال که چرا نباید برای دریافت پاسخ های اثر بخش برای مشکلات اجتماعی کنونی خود به بازاریابی اجتماعی روی آوریم، خاطرنشان کرد: مشکلاتی از قبیل فقر و انحرافات اجتماعی و غیره که در جامعه انباشته شدهاند، راه حل هایی تازه ای را می طلبد که منجر به تغییرات اجتماعی و رفتاری گردد.
وی در این گفت و گوی تفصیلی به یکی از رویکرد های جدید و ابتکاری در مواجهه با مسائل مهم و اجتماعی به نام بازاریابی اجتماعی نام برد و بیان کرد: این رویکرد بازاریابی نیروی عظیمی برای تاثیرگذاری بر مسائل عمده اجتماعی دارد.
این کارشناس جامعه شناسی در بیان اهمیت بازاریابی اجتماعی تصریح کرد: گفتنی است که هم اکنون آژانس آمریکایی توسعه بینالمللی، برنامه ملی آموزش، آکادمی توسعه آموزشی، گروه های مختلف اجتماعی از قبیل فیوچرز، پراسپکت و غیره از بازاریابی اجتماعی به منظور پیشبرد اهداف اجتماعی خود بهره میبرند.
او همچنین به این نکته اشاره کرد و گفت: بازاریابی اجتماعی به معنای تبلیغ کالا و یا فروش محصول نمیباشد و اهداف فراتر را دنبال مینماید. بازاریابی اجتماعی، مجموعه فعالیت هایی است که موجب تغییر رفتارهای ناهنجار اجتماعی به منظور دست یابی به جامعه‌ای مطلوب میشود.
پروانه بیاتی، پژوهشگر حوزه زنان و خانواده می گوید: بازار یابی اجتماعی به معنای استفاده از روشهای بازاریابی به منظور تبلیغ رفتارهای مثبت مورد پذیرش جامعه است. بازار یاب های اجتماعی بر تغییرات مثبت تاکید دارند و این کار را با استفاده از ایجاد انگیزه ارائه تسهیلات و تبلیغ انجام می‌دهند.
به عقیده وی، هدف نهایی بازاریابی اجتماعی بهبود رفاه فردی و اجتماعی است نه سودآوری سازمان و این چیزی است که بازاریابی اجتماعی را از سایر ابعاد بازاریابی متمایز میکند.
به گفته بیاتی، بازاریابی اجتماعی نه تنها بر رفتار افراد تاثیر میگذارد بلکه این تاثیر شامل حرفه ها، سازمان ها و سیاستگذاران نیز میشود. علاوه بر جریان رو به پایین، بازاریابی اجتماعی میتواند به صورت رو به بالا نیز عمل کند و به دنبال تغییر رفتار حرفه‌ای نیز باشد.
او به این نکته اشاره کرد و گفت : به طور کلی بازاریابی اجتماعی به دنبال دستیابی به یکی از چهار هدف زیر در مخاطبان است که میتوان به، پذیرش رفتار جدید، رد رفتار بالقوه، تعدیل رفتار فعلی یا ترک رفتار قدیم اشاره کرد.
وی در ادامه افزود: مدل یکپارچه بازاریابی اجتماعی که توسط کرایگ لیفبوز در سال ۲۰۱۰ مطرح شده است از چهار عنصر مرتبط به هم با هدف سود رسانی به بازار هدف یا بخشی از جمعیت شکل گرفته است که این چهار عنصر مدل بازاریابی اجتماعی را در راستای تلاشهای حمایتی و اقتصادی با هدف تغییر اجتماعی تعیین میسازد.
این پژوهشگر حوزه زنان و خانواده به این چهار عنصر اشاره کرد و اظهار داشت: توجه به مخاطب، رفتار مطلوب، آمیخته بازاریابی و ماهیت رفتار، محصول یا خدمات می باشد که هدف در این رویکرد ها همان انواع مسائل اجتماعی مورد نظر در بازاریابی اجتماعی است و در هر یک از آنها نکات و توصیه های مفیدی وجود دارد که بازاریابان اجتماعی میتوانند از آنها استفاده کنند.
بیاتی افزود: پوشش و حجاب به مثابه رسانهای ارتباطى و به عنوان كنشى اجتماعی، از یک سو تحت تاثیر ساختار های فرهنگی، اجتماعی، سياسى و اقتصادى است و از سوى دیگر متأثر از كنشگران اجتماعی اعم از زن و مرد است.
وی بیان داشت: در سال های پس از انقلاب، به دليل آسیب پذیری درونى جامعه و تهدید های بيرونى، انتقال فرهنگی حجاب با اختلال مواجه شد و رعايت نكردن حجاب اسلامى، موجب جریحهدار ساختن وجدان جمعى و تبديل آن به مسئله اجتماعی شد.
بیاتی با اشاره به اینکه بی حجابی پدیدهای اجتماعی است که برای رسیدن به عوامل آن، باید با نگاهی اجتماعی مسائل و زمینههای آن را دید، تصریح کرد: یکی از بزرگترین معضلات کشور ما، کمرنگ شدن تدریجی نگاه اجتماعی به پدیده بی حجابی است. آمارهای قطعی و مستند نشان میدهد که افزایش بی بندو باری و برهنگی در جهان، بروز این معضل را نیز افزایش داده است.
وی در همین زمینه خاطر نشان کرد: طلاق و از هم گسیختگی زندگی زناشویی، رونق گرفتن چشم چرانی و هوسبازی، گسترش فحشا و فساد، سوء قصد و تجاوز به عنف، بارداریهای نامشروع، پیدایش بیماریهای روانی و مقاربتی، خودکشی و فرار از خانه بر اثر بی آبرویی، بی مهری رو به فزونی است.
بیاتی در ادامه اظهار داشت: يكی از مهمترين اهداف فرهنگی جمهوری اسلامی ايران حفظ كرامت زن و پرهيز از نگاه ابزای به او، ضمن فراهم سازی امكان فعالیت اجتماعی زنان است. برای نيل به اين مقصود تلاش شده تا زمينه گسترش بد حجابی به عنوان يكی از ظواهر نگاه ابزار گونه به زن با قانون گذاری در حوزه حجاب از بین برود.
او تصریح کرد: بررسی قوانين و سياست های وضع شده در اين راستا نشان میدهد به علت تصویب ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی با موضوع جریمه نقدی و حبس زنان فاقد حجاب شرعی از ده روز تا دو ماه است.
وی خاطرنشان کرد: شيوه های خاص بدحجابی در جامعه شيوع پیدا كرده است كه برخی صاحبنظران یکی از علل آن را ضعف ضمانت اجرايی قوانين و عدم اجرای كامل آن میدانند.
بیاتی در همین راستا اظهار داشت: طرح صیانت از حريم عفاف و حجاب در تاریخ ۱۶ مهرماه ۱۳۹۷ با هدف بازنگری در قوانين موجود در عرصه حجاب، افزايش ضمانت اجرای قوانين از طريق ايجاد تنوع و تسهيل شيوه اعمال مجازات درخصوص بدحجابی و همچنين اصلاح و تقويت مجازات های تعيين شده درخصوص ممنوعيت نصب و به کارگیری تجهیزات ماهواره تهیه و اعلام وصول شده است.
وی در این گفت و گوی تفصیلی به خانم شعبانی خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری گفت: تصویب مصوبه راهکاری اجرايی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ ۱۳ دی ماه ۱۳۸۴ که در حال حاضر مهمترين بروز اجتماعی آن فعالیت های گشت ارشاد است.
او همچنین در این خصوص بیان کرد: : قانون ساماندهی مد و لباس در تاريخ ۱۲ مراد ماه ۱۳۸۵ با هدف توجه به ابعاد و رویه های ایجابی و فرهنگی موضوع حجاب از دیگر اقدامات صورت گرفته در این راستا است.
بیاتی با اشاره به طرح صیانت از حریم عفاف و حجاب، گفت: در تاریخ ۱۶ مهرماه ۱۳۹۳ نیز با هدف بازنگری در قوانين موجود در عرصه حجاب و عفاف به علت ضعف ضمانت اجرايی و تقويت قوانين مرتبط در حوزه حجاب و عفاف در قالب يک شوری در مجلس نهم شوراي اسلامى اعلام وصول گشت.
این فعال حوزه جامعه شناسی بیان کرد: آنچه نگاه و رويكرد قانونگذار را در برخورد با بدحجابان تصریح مینماید، تمرکز صرف بر موضوع تشدید جرم انگاری بدحجابی بدون توجه به راهبردهای اقناعی جهت صيانت از حريم حجاب از يک سو و عدم تفكيک مخاطبان از سوي دیگر است.
او همچنین گفت: در این راستا با توجه به ماهیت رویارویی با پدیده حجاب که پدیدهای کیفی، ذهنی و انتزاعی است که هر فرد بنا به ادراک خود آن را به شکلی منحصر به فرد درک مینماید و براساس ادراک ها، باورها و برداشتهای خود آن را به طور کامل یا ناقص رعایت میکند.
پروانه بیاتی می‌گوید: کار بست بازاریابی اجتماعی میتواند با مقاصد و تعاملات اجتماعی بر پوشش و حجاب اثرگذار باشد. بازاریابی اجتماعی حوزه و قلمرو علم جدیدی است که میکوشد تا با استفاده از فنون بازاریابی تجاری اهداف و مقاصد اجتماعی را تحقق بخشد.
وی خاطرنشان کرد: بازاریابی اجتماعی سعی دارد تا با طراحی، مداخله و کنترل برنامههایی برای افزایش پذیرش یک ایده یا عمل اجتماعی در یک گروه مخاطب موجب افزایش رفاه فردی و اجتماعی شود. بنابراین، هدف اصلی رویکرد بازاریابی اجتماعی، تاثیرگذاری بر رفتار افراد است.
او به چند مورد از مسایل اجتماعی که در حوزه بازاریابی اجتماعی مورد توجه است اشاره کرد و گفت: مسائل سلامتی که شامل جلوگیری از مصرف الکل، سیگار کشیدن، سرطانها، افزایش فعالیت فیزیکی، تغذیه نامنظم، دیابت، بیماریهای قلب، ایدز و سلامتی دهان است.
بیاتی به یکی دیگر از موارد اشاره کرد و افزود: مسائل پیشگیری از صدمه دیدن از قبیل، بستن کمربند ایمنی، انباز اسلحه امن، جلوگیری از غرق شدن، جلوگیری از خودکشی است.
دکتر پروانه بیاتی پژوهشگر حوزه زنان و خانواده در پایان این گفت و گو ی تفصیلی ضمن تشکر و قدردانی از سرکار خانم شعبانی خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری گفت: بر طبق آنچه که گذشت، بازاریابی اجتماعی به عنوان یکی از روشهای مداخله گرایی تفسیر رفتار، اصلاح جذابیت های نسبی در رفتار مورد نظر از طریق کاربرد محرک ها و سایر منافع که انجام رفتار را تقویت میکنند یا با کاستن از موانع و هزینههای مربوط به رفتار در دیدگاه گروه هدف باعث تغییر رفتارهای نامطلوب و تقویت رفتارهای شایسته میگردد.
وی همچنین در ادامه افزود: بنابراین، در بازاریابی اجتماعی هر نوع کوششی صورت میگیرد تا موانع احتمالی بر سر راه انجام رفتار مورد نظر شناسایی و کاهش یابد یا از سر راه انجام رفتار برداشته شود.
گزارش از فاطمه شعبانی
