زهرا نجاتی – دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی / شارل لویی دانشمند، مشهور به منتسکیو، اهل فرانسه در کتاب معروف خود روح القوانین چنین نوشته است: خداراشکر می کنم، که مرا در زمانی به وجود آورده ودر کشوری زندگی می کنم که آزادی فکر و قلم حکم فرماست و می‌توانم از این آزادی استفاده کنم. ما هم خدا را شکر می کنیم در کشوری زندگی می کنیم که در ریشه های تاریخی آن تمدن کهن می درخشد.
امر به معروف و نهی از منکر اگر به نیت و خشنودی و رضایت خداوند و اصلاح فرد انجام گیرد،به عمل رنگ عبادت داده است.
ولی اگر انگیزه های دیگر در این کار باشد، مثلا نباید شخص به انگیزه تعريف و تشويق دیگران از او، یا به قصد تحقیر و تخریب شخصيت مخاطب، یا به انگیزه کینه جویی و انتقام جویی و…. به این کار روی آورد.
مولانا میگوید:
چون از او گشتی، همه چیز از تو گشت
چون از او گشتی، همه چیز از تو گشت
کسی که امر به معروف می کند خودش باید به معروف ها عمل نماید و از منکرات بپرهیزد، تا سخن شان در دل‌ها موثر افتد ،به ویژه آنان که در جامعه برای بخشی از مردم به‌عنوان الگو قرار می گیرند. ابوعلی سینا در کتاب اشارات و تنبیهات نوشته است: عارف اهل تجسس کردن از عیب های دیگران نیست و هنگام مشاهده منکر، خشم و غضب او را فرا نمی گیرد و هر وقت بخواهد امر به معروف کند ،آن را با رفق و نرمی انجام می دهد نه با خشونت و درشتی همراه بامذمت. بعضی به سراغ کشف عیب ها و گناهان دیگران می روند تا او را نهی از منکر نمایند، در حالی که قرآن با کمال صراحت، تجسس را تحريم کرده است.( سوره حجرات آیه ۱۲). امام صادق فرموده است لغزش های دیگران را پی گیری نکنیدکه هرکس اینگونه باشد خداوند علاوه بر آخرت، در همین دنیا او را افتضاح خواهد کرد.( مستدرک ج ۷، صفحه ۸۱)
خیلی از نهی از منکرات ریشه در عقده ها و حسادت ها دارد و ریشه خیلی از انتقادها و کینه توزی ها، متاسفانه مسائل شخصی و بغض است.
از گناهان مردم در هنگام عذر خواهی بگذریم که این از نشانه جوانمردان تاریخ است.( سوره یوسف آیه ۹۲)
قرآن می فرماید ای پیامبر اول دختران و همسرانت را سفارش کن و آنگاه زنان دیگر را…(سوره بقره آیه ۴۴)
جامعه شناسان دربحث رفتار کجروانه و انحراف آمیز و نوع برخورد با آنها، دیدگاهها وتئوری های مختلفی ارائه کرده اند ، که ازجمله نظارت و کنترل اجتماعی است. فرد از طریق اجتماعی شدن و پذيرش الگوهای رفتاری جامعه، از رفتار انحراف آمیز پرهیز می کند. هنجارها و ارزش ها در جامعه ای خوب است و مخالفت با آن انحراف تلقی می‌شود ولی درجامعه ای دیگر پذیرفته شده نیست و مخالفت با آن کجروی و انحراف به شمار نمی رود. متاسفانه برخی خود خانواده متزلزل دارند و به دنبال تجسس و خبرگیری از عيوب دیگران اند.
کاش نرخ ها و جلوگیری از هرج و مرج بازار کنترل شود،
واسطه های کاذب که وسیله گران شدن جنس هستند، کنترل شوند.
کاش نظارت بر قراردادها و جلوگیری از سو استفاده هایی که در تنظیم اسناد می‌شود، کنترل شوند.
کاش دقت در توزیع عادلانه، حفظ بیت المال و شناسایی امین ترین افراد برای سپردن بیت المال به آنها، کنترل شود.
کاش از منابع طبیعی استفاده بهینه گردد.
کاش ایجاد شغل مفید برای بیکاران و آموزش دادن کارگران ساده برای بهتر نتيجه گرفتن از منابع طبیعی و فنی صورت پذیرد، زیرا اشتغال، بزرگترین معروف و بیکاری زمينه بسياری از انواع منکرات است.
جوانان و نوجوانان زمانی که وقت خود را صرف فعالیت های قانونی و مرسوم از قبیل اشتغال و فعالیت های اوقات فراغت مانند ورزش های سازمان یافته کنند، زمان کمتری خواهند داشت تا دست های شان را به کمر بزنند ،بنابراین فرصت کمتری را برای جرم و انحراف خواهند داشت.
امیل دورکیم جامعه شناس فرانسوی نشان داد
که رفتار فرد تحت تاثیر ساختار اجتماعی است که در آن زندگی می‌کند.
ما فرصت ها و انتخاب های فردی را نمی سازیم، بلکه فرصت ها و انتخاب های ما، تحت تاثیر چارچوب اجتماعی است که در آن عمل می‌کنیم.
همچنین دورکیم نشان داد با فرض این که خودکشی،یک اقدام شخصی و خصوصی می باشد، ولی عميقا تحت تاثیر ساختار جامعه است.
